जसले बोल्दा आगो बल्छ

नाकको दाहिने पटि छेडेर झुन्ड्याइएको चाँदीको पातलो मुन्द्रि । गहीरा हरिया आँखा । बादलजस्ता झाँगिएका लामा, काला केश । रहस्यमयी अनुहार । अनि साइज जिरो शरिर । २३ वर्षकी क्यामिला भ्यालेजोको सुन्दरतालाई एक शब्दमा वर्णन गर्ने हो भने ‘खतरनाक’ भन्ने शब्द नै चाहिन्छ । तर क्यामिलालाई जिउडालले भन्दा पनि अर्कै कुराले धेरै सुन्दर बनाएको छ । त्यो यस्तो सुन्दरता हो जुन एक जुगमा एक चोटि आउँछ । उथलपुथल लिएर आउँछ । वाद र अपवादहरुलाई विथोल्दै आउँछ ।

इन्टरनेटमा गुगलमार्फत खोज्ने हो भने क्यामिलाबारे पछिल्ला २४ घन्टामा मात्रै झण्डै ८० हजार पृष्ठ लेखिएका छन् । ट्वीटरमा क्यामिलाका ३ लाख ४० हजार फलोअर्स छन् । एक वर्ष अगाडिसम्म क्यामिला विश्वविद्यालयका अन्य साधारण युवतीहरु जस्तै थिइन् जो टाइट जिन्स र खुकुलो टिसर्ट लगाउँथ्यो । जसलाई सडकमा प्रहरीसँगको मुठभेडमा भन्दा कुनै फेसन सो मा बढि सुहाउँथ्यो । तर क्यामिला अचानक यसरि देखिने र सुनिने भइन् जसले ल्याटिन अमेरिकाको सबैभन्दा विकसित र व्यवस्थित मुलुकलाई एक्कासी हल्लाइदियो ।

अगस्टमा क्यामिलाको नेतृत्वमा चिलीले तीस वर्षयताको सबैभन्दा विशाल प्रदर्शन देख्यो । ८० को दशकको अन्त्यतिर अगस्टो पिनोसेको १७ वर्षे तानाशाह निभ्नै लाग्दा चिलीका सडक राता भएका थिए । तीस वर्षअघिको क्षण सम्झाउने आन्दोलनको नेतृत्व यसपटक एउटी कलिली ठिटीले गरेकी छिन् । आन्दोलनको प्रमूख मुद्धा शिक्षा भए पनि देख्ने–बुझ्नेहरुले यसलाई सम्भ्रान्तहरु विरुद्ध ‘नहुनेहरु’ ले गरेको आन्दोलन भनेका छन् ।

चिलीको विद्यार्थीहरुको सबैभन्दा ठूलो संगठन, विश्वविद्यालय विद्यार्थी महासंघको उनी अध्यक्ष हुन् । यो संगठनको १०५ वर्ष लामो इतिहासमा अध्यक्ष पदमा बस्ने उनी दोस्रो महिला हुन् । चिली कम्युनिष्ट पार्टीको सदस्य पनि हुन् क्यामिला ।

‘चिलियन हिउँद’ को नामले चिनिएको क्रान्तिमा सुरक्षाकर्मीले हानेका अश्रु ग्यासका खाली सेलहरु जम्मा पारेर अगस्ट महिनाको कुनै साँझ विद्यार्थीहरुले सडकमा शान्तिको ठुलो प्रतीक चिन्ह बनाएका थिए । त्यसकै छेउमा टुक्रुक्क बसेकी क्यामिलाले आफुतिर तेर्र्सिएका दर्जनौं क्यामेरामा हेर्दै भनेकी थिइन् राज्यले आन्दोलन दबाउन पाँच करोड पेसो त अश्रु ग्यासमै खर्च गर्यो ।

क्यामिला नेतृत्वको विद्यार्थी आन्दोलनको प्रमुख माग भनेकै राज्यले अश्रुग्यासमा कम र शिक्षामा धेरै खर्च गरोस् भन्ने हो । धनीका छोराछोरीले राम्रो शिक्षा पाउने र गरिबका छोराछोरी ऋणमा चुर्लुम्मै डुब्ने प्रथाको अन्त्य गर्न यी ठिटी जागेकी हुन् र उनीसँगै पुरै चिली जाग्यो । दुइ महिनाअघि आव्हान गरेको आम हड्तालमा सबैले साथ दिए उनलाई । सेतै फुलेका बुढाबुढी समेत शिक्षामा सुधारको नारा लेखिएका प्लेकार्ड बोकेर सडकमा उत्रिए ।

निजि शैक्षिक संस्थाको खारेज हुनुपर्छ । शिक्षाको नाममा ब्यापार गर्न पाइँदैन । शैक्षिक व्यवस्थामा राज्यको पुर्ण नियन्त्रण हुनुपर्छ र सरकारी शैक्षिक संस्थानमा बढि लगानी गर्नुपर्छ । क्यामिला नेतृत्वको आन्दोलनको प्रमुख माग यही हो । तर सरकारलाई यी माग पुरा गर्न त्यति सजिलो छैन ।
अर्बपति ब्यापारीबाट राष्ट्रपति बनेका सबास्टियन पिनेराले दिएका सुधारका आश्वासनहरुले आन्दोलनको ज्वालालाई अलिकति पनि प्रभाव पारेको छैन । क्यामिला आफ्ना माग पुरा नभएसम्म सडकबाट पछि हट्ने सोचाइमा छैनन् । ५ महिनादेखि जारि आन्दोलनले राष्ट्रपति पिनेराको कुर्सी हल्लाइसकेको प्रष्ट हुन्छ । सँस्कृती मन्त्रालयका एक उच्च अधिकारीले त्यो बोक्सीलाई मारिदिए टन्टै साफ हुने अभिव्यक्ति दिएपछि पदबाट हात धुनु पर्यो । सर्वोच्च अदालतले चौबिसै घन्टा क्यामिलालाई सुरक्षा दिन प्रहरीलाई आदेश दिइसकेको छ ।

लाखौं विद्यार्थी सरकार ढाल्न सडकमा उत्रिएका होइनन् । सैनिक शासक अगस्टो पिनोशेको कार्यकालमा भित्रिएको नवउदारवादी शैक्षिक व्यवस्थाले धनीलाई धनी र गरिबलाई गरिब बनाएकोले उनीहरुकाृ विभेदको विरुद्ध उत्रिएका हुन् क्यामिलाको तर्क छ । धनीका छोराछोरीले जस्तै गरिबका छोराछोरीले पनि उस्तै स्कुलमा उस्तै गुणस्तरको शिक्षा पाउनु पर्यो । माग यत्ति हो । हुन पनि दक्षिण अमेरिकाकै उत्कृष्ट स्कुलहरु चिलीमा छन्, जहाँ धनीका वच्चाहरु मात्र पढ्न पाउँछन् । गरिबहरु गुणस्तरहीन सरकारी स्कुल जान्छन् ।

एक सर्वेक्षणका अनुसार चिलीका एक तिहाइ जनताले पछिल्ला १० वर्षमा त्यहाँको शैक्षिक अवस्था खराब हुँदै गएको बताएका छन् । झण्डै ५० प्रतिशतले यो झन् खराबोन्मुख भएको ठानेका छन् । मत सर्वेक्षणका अनुसार सन् १९९० मा प्रजातन्त्रको पुनस्र्थापना भएयता वर्तमान राष्टपति सबैभन्दा अलोकप्रिय भएका छन्

अघिल्लो निर्वाचनमा १२० सिटमा तीन सिट मात्र जितेको चिलीको कम्युनिष्ट पार्टीकी ‘योङ्ग कम्युनिष्ट’ क्यामिलाको फोटोजेनिक व्यक्तित्वले दक्षिण अमेरिकामा एउटा रातो तरङ्ग ल्याइदिएको छ । समाचार माध्यमहरुले उनलाई ‘कमाण्डर क्यामिला’ र ‘लाल क्यामिला’ भन्न थालेका छन् । छिमेकी मुलुक बोलिभियाका उपराष्ट्रपतिले आफ्ना देशका युवाहरुलाई क्यामिला जस्तै क्रान्तिकारी बन्न आग्रह गरेका छन् । कोलम्बियामा भएका केही र्यालीमा चिलीको झण्डा फहराइएको पनि देखियो । क्यामिलालाई मेक्सिकन कम्युनिष्ट आन्दोलन ज्यापाटिस्टाका विद्रोही आइकन मार्कोससँग तुलना गर्न थालिएको छ । कसैकसैले त चे ग्वेभारासँग पनि ।

भुगोल विषयको तेइस वर्षकी विद्यार्थीलाई यी उपमाहरु अलि बढाइचढाइएका नै हुन सक्लान् । तर उनले लाखौं विद्यार्थीलाई तताइसकेकी छिन् । संसारभरका उनको राजनीतिक ग्ल्यामरका फ्यानहरुको संख्या बढ्दैछ । ट्वीटर र फेसबुकमा उनलाई पछ्याउनेहरु लाखौं छन् । युट्युबमा क्यामिलाको नाम खोज्ने हो भने सबैभन्दा माथि अमेरिकन पन्क रक ब्यान्ड ग्रिन डे ले गाएको सि इज अ रिबेल (उनी विद्रोही हुन्) बोलको गितमा क्यामिलाको भिडियो देखिन्छ ः
सि इज अ रिबेल
सि इज अ सेन्ट
सि इज सल्ट अफ द अर्थ
एण्ड सि इज डेन्जरस

(उ एक विद्रोही हो
उ एक साधु हो
उ माटोमा मिसिएकी नुन हो
र उ खतरनाक हो ।


(एजेन्सीहरुको सहयोगमा)